Urząd Miasta Lubońportal informacyjny

150 lat temu otwarto Szkołę Rolniczą im. Haliny w Żabikowie

Jak podają źródła, 21 listopada 1870 roku w przebudowanym na obiekt akademicki ośmioraku, znajdującym się przy dzisiejszym skrzyżowaniu ulic Powstańców Wielkopolskich i ks. Streicha, uroczyście otwarto ważną dla polskości i edukacji rolniczej placówkę. Zaznaczyć należy, że były to lata dla naszego narodu niełatwe – czas zaborów, na skutek czego upadła I Rzeczpospolita. Wielkopolskę od 1772 r. w 3 etapach zajmowały Prusy (Niemcy – od ich zjednoczenia w 1871 r.). Dopiero w wyniku rozejmu kończącego I wojnę światowa (11.11.1918 r.), dalej powstania wielkopolskiego, a ostatecznie na mocy Traktatu wersalskiego (28.06.1919 r.), tereny te wróciły do odradzającej się II Rzeczypospolitej.

Krótko o korzeniach szkoły

Przypomnijmy, Szkoła Rolnicza im. Haliny w Żabikowie (dziś Luboń) powstała z inicjatywy Augusta hr. Cieszkowskiego i nosiła imię zmarłej przedwcześnie, w wieku 25 lat, żony założyciela – Heleny z domu Cieszkowskiej (1836-1861). Pierwotnie szkoła miała powstać w Wierzenicy, gdzie w 1861 roku wzniesiono budynek. Ostatecznie, nie bez perturbacji, została powołana w Żabikowie po zakupieniu przez A. Cieszkowskiego dawnej osady młyńskiej „Olszak”, powiększeniu areału na użytek folwarku, jego rozbudowie i przekazaniu Centralnemu Towarzystwu Gospodarczemu (CTG) na cele oświatowe. Ta polska placówka rozwijająca się ambitnie i prężnie, po dwóch latach zyskała status szkoły wyższej. Kształciła kadry przyszłych włościan, zarządców, dzierżawców z terenów nie tylko Wielkopolski, ale także Królestwa Polskiego. Zasięg, wysoki poziom oraz rosnąca renoma szkoły nie podobały się pruskiemu zaborcy. Administracyjnymi metodami wprowadzania kolejnych ograniczeń dla Polaków w ramach programu „Kulturkampf” („walki kulturowej” – wyrażającej się m.in. walką z kościołem katolickim czy językiem polskim) władze niemieckie doprowadziły do konieczności zawieszenia edukacji w tej placówce z dniem 1 października 1876 roku. Pomimo wielu starań, także w samym Berlinie, nie tylko przez A. Cieszkowskiego, szkoły nigdy już nie otwarto. 3 marca 1879 r. walne zgromadzenie CTG podjęło ostateczną decyzję o jej likwidacji. Majątek – folwark żabikowski po szkole Haliny, aktem darowizny z 9 lipca 1919 r., August Cieszkowski – junior, przeznaczył na rzecz powstającego w odrodzonej Polsce Uniwersytetu Poznańskiego, z którego ostatecznie wyrósł dzisiejszy Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu noszący w niedalekiej jeszcze przeszłości imię Augusta hr. Cieszkowskiego.

Pochwała z najstarszą ilustracją

Warszawski „Tygodnik Ilustrowany” w 1874 roku w superlatywach opisuje żabikowską Szkołę Haliny, która zaistniała na wystawie Rolniczo-Przemysłowej. Wydarzenie prezentowane na polach ujazdowskich w pobliżu Łazienek miało tak dużą rangę, że w kolejnych wydaniach poświęcono mu wiele miejsca. W odcinku trzecim opisującym szczegółowo poszczególnych wystawców znajdujemy akapit o żabikowskiej szkole ujęty oczami reportera (tekst w wersji oryginalnej): ...Szczęść Boże! Temże życzeniem możemy zacząć, biorąc się do skreślenia kilku słów o wystawie urządzonej przez Wyższą szkołę rolniczą w Żabikowie, tak jeszcze młodą, a tak wysoko posuniętą. Ileż to innych szkół rolniczych, także wyższych, wegetuje od lat kilku i kilkunastu, nie dając najmniejszego objawu życia, nie okazując najmniejszego zamiłowania w rolnictwie! Aby nabrać wyobrażenia o tem, czem szkoła żabikowska jest już obecnie, niczego więcej nie potrzeba, jak wyliczenia przedstawionych przez nią okazów. (...) Otóż patrząc na tę wystawę można się przez parę godzin więcej nauczyć o pszenicy, niż czytając przez parę miesięcy najuczeńsze w tym przedmiocie dzieła; a ileż to można się nauczyć o szkołach rolniczych! Słowem, wystawiony na naszej wystawie przez szkołę żabikowską pomnik, będzie nazawsze wymownym dowodem, że i przy skromnych środkach dojść można do wielkich rezultatów, gdy się raz wejdzie na dobrą drogę i pracuje w duchu a prawdzie.

Ten materiał z prestiżowej wystawy pokazywał naukowe efekty żabikowskiej szkoły zilustrowane drzeworytem. Chociaż fotografia była już odkryta w latach 20. XIX wieku, to jej udoskonalenie i rozpowszechnienie przypada dopiero na koniec stulecia, a technika powielania takiego obrazu w prasie jeszcze później. Prezentowany tu drzeworyt można uznać za najstarszy obraz związany z tą placówką oświatową – bardzo ważnym „epizodem” w historii dzisiejszego miasta Luboń.

Konferencja naukowa

Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie wespół z Miastem Luboń, pod patronatem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu organizują konferencję naukową pt. Szkoła im. Haliny – 150-lecie otwarcia szkoły rolniczej w Żabikowie. Wśród kilkunastu referentów prezentowanych w grupach: „Rozważania o miejscu”; „Szkoła a wielkopolscy organicznicy”; „Wkład Szkoły im. Haliny w rozwój polskiej nauki”, znajdą się trzy opracowania lubonian:

- prof. dra hab. Janusza Karwata – Związki Augusta Cieszkowskiego z Żabikowem,

- Piotra Ruszkowskiego – Działania Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego „Forum Lubońskie” im. Augusta hr. Cieszkowskiego w kierunku ochrony spuścizny po Szkole Rolniczej im. Haliny,

- dr Doroty Molińskiej i Piotra Ruszkowskiego – „Pomnik“ żabikowskiej Wyższej Szkoły Rolniczej im. Haliny. Wielki sukces wystawy o uprawie pszenicy zaprezentowanej w Warszawie w 1874 r.

Wszystkie referaty zostaną opublikowane w okolicznościowym wydawnictwie przygotowanym przez Muzeum w Szreniawie.

Konferencja odbędzie się 20 listopada  o godz. 10.00.  W związku m.in. z reżimem koronawirusowym wydarzenie dostępne będzie jedynie online.

Link do transmisji: https://youtu.be/6NRDqBJuXRE

PROGRAM KONFERENCJI

10.00 – Rozpoczęcie Konferencji

- Burmistrz Lubonia Małgorzata Machalska

- Rektor UP prof. Krzysztof Szoszkiewicz

- Prezes PTPN prof. Filip Kaczmarek

- Dyrektor MNR dr Jan Maćkowiak

10.15 - Referat wprowadzający:

- dr hab., prof. WSZiB Olaf Bergmann (WMN/WSZiB, Poznań) – Rolnicy i rolnictwo w wielkopolskiej pracy organicznej XIX wieku

I. Rozważania o miejscu

10.35 - prof. zw. dr hab. Janusz Karwat (UAM, Poznań) – Związki Augusta Cieszkowskiego z Żabikowem

10.55 - mgr Włodzimierz Buczyński (redakcja „Wierzeniczenia”, Swarzędz) – Szkoła Rolnicza imienia Haliny miała powstać w Wierzenicy

11.15 - Piotr Ruszkowski, Działania Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego „Forum Lubońskie” im. Augusta hr. Cieszkowskiego w kierunku ochrony spuścizny po Szkole Rolniczej im. Haliny

11.25 - PRZERWA 15 min

II. Szkoła a wielkopolscy organicznicy

11.40 - dr hab., prof. UJD Wiesława Sajdek (UJD, Częstochowa) – Gałęzie tego samego drzewa. Filozofia Augusta Cieszkowskiego i jego program modernizacji rolnictwa

12.00 - mgr Monika Nagowska (ZSCKR, Siennica Różana) – Filozof twardo stąpający po ziemi. Początki rolniczej aktywności Augusta Cieszkowskiego w powiecie krasnostawskim

12.20 - mgr Ewa Jarosława Buczyńska (redakcja „Wierzeniczenia”, Swarzędz) – Działania Augusta Cieszkowskiego na rzecz rolnictwa i edukacji rolniczej w oczach jemu współczesnych

12.40 - mgr Hanna Ignatowicz (MNR, Szreniawa) – Parodia szkoły rolniczej czy pożyteczna instytucja dla klas średnich? Spór Henryka Szumana i Hipolita Cegielskiego o status Szkoły Rolniczej w Żabikowie

12.50 - PRZERWA 15 min

III. Wkład Szkoły Rolniczej im. Haliny w rozwój polskiej nauki

13.05 – mgr Michał Senger (MNR, Szreniawa) – Działalność naukowa Wyższej Szkoły Rolniczej im. Haliny w Żabikowie

13.15 – dr Dorota Molińska, „Pomnik“ żabikowskiej Wyższej Szkoły Rolniczej im. Haliny. Wielki sukces wystawy o uprawie pszenicy zaprezentowanej w Warszawie w 1874 r.

13.35 - dr inż. Anna Grześkowiak-Przywecka (MNR, Szreniawa) – Małymi krokami do postępu. O wkładzie Szczęsnego Kudelki i Józefa Dembego w rozwój przetwórstwa buraków cukrowych

13.45 PRZERWA 15 min

14.00 - dr Stanisław Gładysiak (UPrz, Poznań), Dydaktyka w Szkole Rolniczej im. Haliny w Żabikowie

14.20 – dr Mariusz Niestrawski (MNR, Szreniawa) – Wybitni uczniowie Szkoły Rolniczej im. Haliny

14.30 – mgr Anna Barłóg-Mitmańska (MNR, Szreniawa) – „Zadaniem nauki jest złączyć w jeden układ sumę wszelkiego doświadczenia, jakie tylko gdziekolwiek poczyniono” – analiza prac napisanych przez absolwentów Wyższej Szkoły Rolniczej imienia Haliny w Żabikowie

14.40 – PODSUMOWANIE I DYSKUSJA

15.00 – ZAKOŃCZENIE KONFERENCJI