Artykuły
Z PRZESŁOŚCI LUBONIA
Luboń jest jednym z najmłodszych miast w Wielkopolsce. Powstał w 1954 roku w wyniku połączenia trzech podpoznańskich wsi: Lubonia, Żabikowa i Lasku. Ich dynamiczny rozwój na początku XX wieku był konsekwencją realizacji na tym terenie trzech nowoczesnych fabryk. Przez wiele lat to one kształtowały wizerunek miejscowości, jednak obecnie dominuje budownictwo mieszkaniowe, stanowiące zaplecze aglomeracji poznańskiej.
Luboń is one of the youngest towns in Wielkopolska (Greather Poland). It was founded in 1954 as a result of uniting three villages neighbouring Poznań: Luboń, Żabikowo and Lasek. The villages' dynamic development at the beginning of the 20th century was a consequence of setting up three modern factories in this area. For years, they greatly affected the town's image. Nowadays, however, meeting the demands of Poznań agglomeration.
BAMBRZY
Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze dzisiejszego Lubonia pochodzą z epoki brązu. We wczesnym średniowieczu powstało tutaj kilka osad. Pierwsze wzmianki źródłowe o Żabikowie pochodzą z 1283 roku, natomiast o Luboniu z 1316 roku. Pierwsza z miejscowości długo należała do biskupów poznańskich, druga stanowiła własność prywatną, potem przeszła we władanie miasta Poznania. Szczególnym momentem w ich dziejach był początek XVIII wieku, kiedy to do zniszczonych i wyludnionych podpoznańskich wsi sprowadzono ludność niemiecką. Pierwszy kontrakt dotyczył właśnie Lubonia i spisano go w dniu 1 sierpnia 1719 roku pomiędzy magistratem, a osadnikami wyznania katolickiego pochodzącymi z Bambergu w południowej Frankonii. Szczególny wpływ Bambrów na kulturę materialną regionu zaznaczył się w stroju kobiecym, początkowo skromnym, z biegiem lat wzbogacanym o nowe elementy. Odmienne było także budownictwo bamberskie.
PIERWSZA WYŻSZA SZKOŁA
Wiek XIX to czas intensywnych przemian gospodarczych. W 1832 roku powstała w Żabikowie pierwsza cegielnia „Królewska”, produkująca materiały na potrzeby realizowanej w latach 1828-1869 poznańskiej twierdzy poligonalnej. W dniu 14 października 1863 roku osadę młyńską w Żabikowie kupił hrabia August Cieszkowski. W latach 1870-1876 na terenie folwarku funkcjonowała Wyższa Szkoła Rolnicza im. Haliny. Była to pierwsza i jedyna polska wyższa uczelnia w zaborze pruskim. Jej likwidację wymusiły władze, uznając szkołę za kuźnię patriotów. Do dzisiaj zachował się dom włodarza, budynek akademicki oraz obora ze stajnią. Duże znaczenie dla rozwoju miejscowości miało również otwarcie 27 października 1856 roku jednotorowej linii kolejowej Poznań-Wrocław. Drugi tor dobudowano po 1900 roku i wtedy też, w 1903 roku, zrealizowano istniejące do dziś budynki stacyjne. Jednotorową linię kolejową Luboń-Grodzisk z ciekawym wiaduktem kratownicowym w Lasku oddano do użytku 1 lipca 1909 roku i była ona przedłużeniem trasy Grodzisk-Wolsztyn powstałej w 1898 roku. Gruntowna modernizacja stacji wiązała się z lokalizacją nowych zakładów przemysłowych wyposażonych we własne bocznice kolejowe.
TRZY NOWOCZESNE FABRYKI
Prowincja poznańska po 1870 roku była jednym z głównych dostawców żywności dla uprzemysłowionych Niemiec. Dominowały uprawy ziemniaków i buraków cukrowych, stąd też najszybciej rozwijał się przemysł spożywczy i spirytusowy. Nie bez znaczenia były także niskie koszty robocizny. W latach 1902-1904 zrealizowano w Luboniu Fabrykę Drożdży G. Sinnera z Grünwinkel oraz Fabrykę Przetworów Ziemniaczanych A.C. Koehlmanna z Frankfurtu nad Odrą. Budynki pierwszej z nich powstały w duchu secesji, drugiej nawiązywały do historyzmu i nosiły cechy romańsko-gotyckie. Wyjątkowa była natomiast ekspresjonistyczna architektura fabryki superfosfatu i kwasu siarkowego z lat 1907-1914. Inwestorem był koncern Moritza Milcha & Co., a projekt wykonał wybitny architekt Hans Poelzig. Powstał jeden z najnowocześniejszych zakładów tego typu w Europie odznaczający się wyjątkowymi walorami architektonicznymi. Lokalizacja fabryk w Luboniu spowodowała dynamiczny rozwój okolicznych osad. Za pośrednictwem Komisji Kolonizacyjnej od 1905 roku na żabikowskich polach realizowano kompleks budynków przeznaczony dla osadników niemieckich. Składał się on ze świątyni oraz szkoły ewangelickiej, domu gminnego, poczty, apteki, szpitala, willi lekarza, sklepów, restauracji oraz kilkudziesięciu domków jednorodzinnych.
W NIEPODLEGŁEJ POLSCE
Po zakończeniu I wojny światowej fabryki przejęte zostały przez skarb państwa, następnie przekształcono je w spółki akcyjne. Fabryka Przetworów Ziemniaczanych przerabiała w czasie kampanii jesiennej do 50 tysięcy ton ziemniaków. Produkowano mąkę ziemniaczaną, krochmal, syrop, cukier gronowy, pulpę oraz dekstrynę. Natomiast podstawowym produktem Lubońskiej Fabryki Drożdży były drożdże piekarnicze, ubocznymi wysokoprocentowy spirytus oraz słód browarniany. Aby sprostać oczekiwaniom klientów indywidualnych rozpoczęto pod znakiem towarowym „Luba” produkcję wyrobów spożywczych: budyni, legumin, galaretek, proszku do pieczenia, cukru waniliowego, aromatów oraz zaprawy do konserw. Fabryka Chemiczna w dalszym ciągu specjalizowała się w produkcji nawozów sztucznych. W tym czasie też jej dyrektorem został Cyryl Ratajski. Na placyku przyfabrycznego osiedla mieszkaniowego umieszczono pomnik „Siewcy” wykonany w 1923 roku przez artystę Marcina Rożka.
W okresie międzywojennym na tym terenie działało wiele organizacji społecznych między innymi Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. 27 lutego 1938 roku opinię publiczną zbulwersowała sensacyjna wiadomość o zastrzeleniu w trakcie niedzielnej mszy w budowanym kościele świętego Jana Bosko w Luboniu, powszechnie lubianego proboszcza tamtejszej parafii - księdza Stanisława Streicha. Czynu tego dopuścił się bezrobotny murarz o przekonaniach komunistycznych Wawrzyniec Nowak. Był to pierwszy w Wielkopolsce przypadek zamordowania księdza w trakcie odprawiania nabożeństwa.
OBOZY I WYZWOLENIE
Podczas II wojny światowej w Żabikowie utworzono obóz pracy dla ludności żydowskiej. W latach 1941-1942 przetrzymywanych w nim więźniów wykorzystywano do budowy autostrady Frankfurt nad Odrą-Łódź. Prac wówczas nie ukończono, ale przebieg współczesnej autostrady, oddanej do użytku w 2003 roku, jest zbliżony do projektów niemieckich. Wiosną 1943 roku rozpoczęto translokację do Żabikowa obozu karno-śledczego z poznańskiego Fortu VII, która trwała ona do wiosny 1944 roku. W obozie zostało zamęczonych wielu patriotów - żołnierzy Armii Krajowej, harcerzy oraz działaczy ruchu robotniczego. 22 styczniu 1945 roku pierwsze oddziały radzieckie dotarły na południe od dzisiejszego Lubonia. Kluczowa przeprawa przez Wartę w Kątniku umożliwiła im dokonanie manewru oskrzydlającego Poznań i w konsekwencji uzyskanie dalszej drogi na Berlin. Cztery dni później Rosjanie atakowali już niemieckie pozycje obronne na Dębcu i Świerczewie.
PO WOJNIE
W 1949 roku połączono Fabrykę Drożdży i Fabryki Przetworów Ziemniaczanych. Nowe miasto utworzone w 1954 roku, z trzech osad: Luboń, Żabikowo i Lasek, rozwijało się nadal przede wszystkim w oparciu o lokalny przemysł. Przez sześćdziesiąt lat istnienia powstało w Luboniu wiele nowych budynków mieszkalnych oraz intensywnie rozbudowywano infrastrukturę. Dla potencjalnych inwestorów i mieszkańców sprzyjającym atutem Miasta jest korzystne położenie komunikacyjne. Samorząd Luboński z satysfakcją spogląda na ostatnie 10 lat dynamicznego rozwoju Polski i Lubonia w Unii Europejskiej. W przyszłość spoglądamy z podniesioną głową, widząc wiele możliwości podnoszenia standardu życia w mieście.